SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA İŞ KAZASI

 İŞ KAZASI NEDİR ?

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar kanununda İş Kazasının tanımına ilişkin yer alan ifadeler daha çok iş kazasının oluşum şartlarına ilişkindir.(SSGSK /13) Halbuki İş Kazasının tanımı Doktrinde Prof.dr.Ali Güzel tarafından sistematik bir şekilde ifade edilmektedir.

''Kanımızca iş kazası ,sigortalının  işverenin otoritesi altında bulunduğu  bir sırada gördüğü iş veya işin gereği dolayısıyla aniden veya dıştan meydana gelen bir etkenle onu bedence ya da ruhça zarara uğratan bir olay olarak tanımlanabilir..''Örneğin ;A işçisi işyerinde bulunduğu sırada kafasına düşen ağır bir metalle vefat ediyor.Bu durumda gerçekleşen duruma iş kazası adı verilir.İş kazasına ilişkin kanunda bulunan şartlar sırasıyla şu şekildedir ;-sigortalının işyerinde bulunduğu sırada Örneğin X adlı işçi işyerine geliş esnasında değilde Fabrikadan içeri adım attığı esnada kazanın gerçekleşmesi.-işveren  tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle kendi adına ve hesabına çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle .Örneğin işverene ait işyerinde kazanın gerçekleşmesi ya da işverenin değil alt işverenin asıl işverenin işyerinde kazanın meydana gelmesi gibi.-Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının ,görevli olarak işyeri  dışında başka bir yere gönderilmesi  nedeniyle asıl işini   yapmaksızın geçen zamanlarda bu kanunun 4/a bendine göre süt emziren kadının çocuğuna süt vermeye ayırdığı zamanlarda.Bu ifadeyi türkçeleştirelim ; işçi işyerinden başka bir yere işi görmek amacıyla gitti veya işçi bir kadın  ve bebeğinin süt ihtiyacını gideriyor bu durumlarda iş kazası meydana gelmesi .Bir diğer şartımız : sigortalıların  işverence sağlanan bir taşıtla gidiş gelişi sırasında ( servis aracında işe gidip gelirken arabanın kaza yapması )meydana gelen ve sigortalıyı  hemen veya sonradan bedenen ( görme engelli olması bedensel engelli olması ) ruhen ( işçinin akıl hastası olması vs.) engelli hale getiren olaydır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun bir kararına göre de sayılan bu haller sınırlayıcı niteliktedir örnekleyici değil.Bu ifadeyi açıklamak gerekirse iş kazası için sayılan durumlar sınırlayıcı birer durumdur.Ama bu hallerin örnek olduğu anlamına da gelmez.Bir şeyi sınırlamak o şeye verilen bir örnek değildir.6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İSGK ise iş kazasını tanımlayarak genel içtihatla bağdaşmayan bir hal yaratmıştır.Açıklamak gerekirse asıl kanun da iş kazası tanımlanmamıştır o hal de bu kanun dada tanımlanmaması gerekmektedir ayrıyetten ilgili kanundaki tanım belirli durumları içermekte olup doktrinde Prof .Dr.Ali Güzelin tanımı daha geniş ve isabetlidir. !Fakat Doktrinde 5510 Sayılı Kanunun gerekçesinde yer alan tanımın daha kapsayıcı bir ifade olduğu da Doktrinde savunulmaktadır.

COVİD 19 İŞ KAZASI OLARAK KABUL EDİLEBİLİR Mİ ?

Doktrinde bir kısım Yazarlar tarafından İş kazasının meslek hastalığı olarak kabul edilebileceği bunun gerekçesini Meslek Hastalıkları listesinin oluşturduğu bir kısım Hukukçular tarafından savunulmuş olsa Covid 19 hastalığının bu listede yer almaması ( listede yer almayan bir şeyi nasıl hastalık sayarız ki ) bunun iş kazası  olarak değerlendirilebileceği kanısındayım.Aksi düşünülse idi bu hastalığa yakalananlar hakkını işverenlerden arayamayacak kanundada kendi yararlarına bir hüküm bulamayacaklarından mağdur kalacaklardı !

Meraklısına ; İş kazalarının oluşum sebepleri arasında ülkemizde devam eden sanayileşme çabaları ,hala tarım kesiminden sanayi kesimine gelen  iş gücü kaydırılmasına sebebiyet veriyor.Küçük boyutlu işletmeler  iş güveliği  işçi eğitimi  ve denetimi  konularına yeteri kadar önem vermiyor bu sebepler sonucu iş kazalarına meydana geliyor.Uzmanlar bu şekilde ifade etmektedir.Doktrinde Prof .Dr .Ali Güzel tarafından sorunun kanunlardan ve yasal mevzuatdan kaynaklanmayıp denetim eksikliği ve konuya çağdaş bir anlayışla yaklaşılmaması da iş kazalarının meydana geliş sebepleri arasındadır.

İŞ KAZASININ ŞARTLARINA BİR ÖRNEK 

-Kazaya uğrayanın 5510 sayılı Kanun anlamında sigortalı olması 

Biz 3 grup kişiyi ve bazı istisnalar halinde kısmen sigortalı sayılanları Ana Kanunumuz bakımından sigortalı kabul ederiz.Bu üç grup kişi 4/1/a lılar ,4//1/b liler ,4/1/c ' liler olacaktır.Her ne kadar 4/1/a lılar dar anlamda işçiyi oluşturmasa da kısaltmak amacıyla bu gruba işçi ,4/1/b lilere işveren ,4/1/c lilere kamu görevlisi deriz.4 ,5,6 kısmı sigortalılık ve sigortalı sayılmayanlar açısından da gerekli koşullar gerçekleşmişse siz 5510 sayılı kanuna göre zorunlu sigortalı ,ve bazı hallerde istege bağlı sigortalısınızdır.İşte iş kazasına ugrayanların 5510 sayılı kanun anlamında siğortalı sayılması için bu şartları gerçekleştirmesi gerekir.Peki iş kazasına uğrarsa bir işçi ve bu kanuna göre siğortalıysa Sosyal güvenlik kurumuna bildirmese dahi bu sigorta kolundan faydalanabilir mi ?Doktrinde bu durum şöyle ifade edilir.;'' az önce açıklanan hükümler çerçevesinde sigortalı sayılanlar  kuruma bildirilmeden kazaya uğrasa dahi sigortalı sayılacaklardır.'' Cevabımız bu durum evet ,faydalanabilirler olacaktır.Peki belirli bir süre sigortalıysa işçi ya da belirli bir süre sigorta primi ödenmişse yine ilgili kaza iş kazası olarak kabul edilecek midir ?Evet edilirler.İş kazasına uğramak için belirli bir yaş sınırı öngörülmemiştir bu demektir ki 18 yaşını doldurmasa dahi işçinin geçirdiği kaza iş kazasıdır.506 slı kanun gereğince yine gerçekleşen kazalar iş kazası olarak kabul edilecektir.Sigortalı sayılmayanların geçirdiği kaza iş kazası olarak kabul edilemez.Peki bu istisnanın bir istisnası yok mudur ? İstisnanın istisnası şudur ki ; çıraklar  3308 slı kanun gereğinc iş kazasına  uğramış sayılırlar.Aday çırak  mesleki egitim görenlerin egitimleri gereği staja tabi tutulanlarda iş kazasına uğramış sayılırlar.İş-Kur tarafından düzenlenen eğitimlere katılan stajyerlerde 4/1/a kapsamında iş kazası sigortasına tabidirler hükümlü tutuklulular hakkında ve harp malulleri hakkındada belirli şartların oluşması halinde bu sigortaya tabi olacaklardır.Ev hizmetlerinde çalışanlar da bir ay içinde çalışma gün sayısına 10 gün ve daha fazla olanlar  tüm sigorta kolları açısından 4/1a kapsamında 10 günden az ise iş kazasına uğramış sayılırlar. Bir başka örnek konut kapıcılığında çalışanlar bağımsız çalışanlar  hakkındada uygulanırlar.4/1c kamu görevlileri hakkında uygulanmaz bu siğorta kolu.

KAYNAKLAR 

5510 Sayılı Kanunun Maddeleri..Prof Dr.Ali Güzel '' Sosyal Güvenlik Hukuku.Meslek hastalıkları listeleri .Yargıtay kararları.Ek Kanunlar.