İŞ HUKUKUNDA İŞÇİ VE İŞVERENİN BORÇLARI

Kapital düzen ve gerekleri bazı fikir insanlarına göre İşçilerin haklarını korumuyor korumamakla beraber Dünya üzerinde kurulu düzende yok saymaktaydı.Bu fikir insanlarının başında ise Karl Marx gelmekteydi.1917 Bolşevik İhtilali bir diğer adıyla Ekim Devriminin gerçekleşmesi Dünya Üzerinde işçilerin haklarının korunduğu devletçi modelleri yarattı.Sermaye sınıfı diğer ülkelerde işçi lehine uygulamalara gitti.Bunun sonucunda neoliberal liberal düzenlere meydan okuyan işçilerin hakları korunmaya başladı.Sanayi Devriminin etkisinde gerçekleşen 1929 Ekonomik Buhranı İşçilerin haklarının korunduğu bir Hukuk Disiplini olan İş Hukukunun doğmasına neden olmuştur.Türkiye de ise İşçi hakları için diğer ülkelerde olduğu gibi yakın tarih hariç tutulduğunda sistemli bir mücadele oluşmadığı söylenebilir.

İŞ HUKUKU NEDİR ?

Bireysel ve Toplu olmak üzere ikiye ayrılan İş hukuku bir işçi ve işverenin karşılıklı iradelerinden doğarak  işverenin emir ve talimatına uyma borcu ,iş görme borcunu üstlendiği işverenin de buna karşılık ücret ödeme ve eşit işlem görme borcundan temelini alan karşılıklı iradelerin bir araya getirilmesiyle oluşan Hukuk Alanıdır.Temel prensibi işçinin korunması üzerine kuruludur.Taraflardan birinin devlet olduğu kamu hukuku karakterliliği taşıyan bir alandır.Doktrinde '' hizmet sözleşmesine dayanan bunların örgütleri ile devletten destek alarak oluşan kurallar bütünü'' olarak tanımlanmaktadır.4857 Sayılı İş Kanunu ve 6333 sayılı Toplu İş Sözleşmesi ve Sendika Kanunu ve işçi ve işveren arasında meydana gelen iş sözleşmesi işyeri iç uygulamaları ve yönetmelikler İş Hukukunun kaynakları arasındadır.Temel Kavramlar İşçi , İşveren , Alt İşveren , İşveren Vekili olarak İş Kanunun ikinci tanımlar maddesinde düzenlenmiş olup işçi '' bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiyi'' ,işveren '' gerçek veya tüzel kişi veya tüzel kişi sayılan kurumu '' ,alt işveren ise '' işyerinde başka bir iş sözleşmesine taraf olup yine ilgili işyerinde işçi olarak çalışmayıp işyerinde çalışan  kişiyi '' , işveren vekili ise '' işyerinde işvereni temsil eden onun yönetimi altında çalışan kişi '' yi ifade eder.

İŞÇİNİN VE İŞVERENİN BORÇLARI 

A - İŞÇİNİN BORÇLARI 

Çalışma Borcuyla başlayalım. İşçinin en önemli ve en temel diğer borçları olan bizzat çalışma , işi özenle görme borcu ve sadakat ,emir ve talimatlara uyma borcu çalışma borcunun kaynağını oluşturur.Örneğin A kişisi bir işçi olarak düşünülüp işyerinde çalıştığı farzedildiğinde B adlı Kişi olan İşverene karşı çalışmakla yükümlü olan kimse olacaktır.İşçi A yan borçları bu borçtan kaynaklanan borçları özenle dikkat ölçüsünde yerine getirecek ,işçinin emir ve talimatlarına uyarak bağlılık sadakat çerçevesinde çalışacaktır.Peki İşçi A çalışmakla yükümlü olduğu işi bizzat yerine getirmeyerek bir başkası olan C ye bu işi gördürebilir mi?İşçi A somut olayda yeteneği ,bilgisi ve tecrübesi sayesinde işe İşveren B tarafından kabul edilmiştir.Bu açıdan bakıldığında şahsi nitelikleri göz önünde bulundurularak işe alınan bir işçi olan A  bu niteliklere ters düşecek bir şekilde C den bağlı bulunduğu işi görmesini isteyemez.Bu isteyememe durumuna ise İşi Bizzat Görme Borcu denir.İşi özenle görme  borcunda ise İşçi  ihmalkar kendisinden beklenmedik bir şekilde özensiz dikkatsiz istemsizce çalışma eylemini gerçekleştiremez gerçekleştirdiği takdirde işi özenle görme borcuna yükümlülüğüne aykırı hareket etmiş olur.Bağımlılık borcunda  ise İşçi işverenin emir ve talimatlarına uygun hareket etmek zorundadır örneğin işçi A işi işverenin istediği şekilde icra etmiyor ise eğer emir ve talimat ilişkisine uymuyor bağımlılık borcuna aykırı hareket ediyor demektir.Rekabet yasağının kaynağını oluşturan sadakat  borcunda ise işçi kural olarak eğer sözleşmede aksi öngörülmemişse sözleşmenin ifası sırasında veya sözleşme sonrası aksi belirtilmişse sözleşme önce culpa in conthrahendo sözleşme öncesi sorumluluğuna dayanılarak işçinin rekabet yasağına aykırı davranıldığı takdirde işçi rekabet yasağına sadakat borcuna aykırı hareket etmiş olursunuz.Bir işte iş sözleşmesine göre çalışıyorsanız o işle ilgili edindiğiniz bilgileri ve sözleşme bittikten sonra belirli sürelere uyarak saklama borcu altındasınız demektir.İşçinin İşverenin özel olarak kurallarını belirtmiş olduğu disiplin kurallarına uymakla yükümlü olmasına disiplin borcu denir.

B-İŞVERENİN BORÇLARI

İşverenin İşçiye karşı olan borçları ise ücret ödeme ,eşit muamele ,iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma,işe uygun işçi çalıştırma vs.  olarak İş Kanununda düzenlenmektedir.Ücret ödeme borcu kapsamında ücretin pek çok tanımı kanunda yapılmıştır.İş Kanunun 32 nci maddesinde ücret  '' genel anlamda bir kimseye görülmesi beklenen iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ödenmesi gereken tutardır.'' şeklinde açıklanmıştır.İşverenin en temel borcu ücret ödeme borcudur.İş Kanunnun 77 nci maddesinde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlere uyma borcu düzenlenmiştir .İşe uygun işçi çalıştırma borcunda İşveren B 14/18 yaş  arası kişileri işe alırken tedbirlere uymak ve ağır işlerde kadın ve çocukları çalıştırmamakla yükümlüdür.İş Kanunun 5nci maddesinde İşverenin Eşit Muamele Borcu düzenlenmiştir.Türkiye İnsan Hakları Kurumunun açıkladığı verilerde göre eşitliğin farklı tanımları yapılmıştır.İşveren ırk dil din cinsiyet ve siyasi görüş ayrımı ve berilli süreli ve belirsiz süreli çalışan ayrımı yapamaz.Ayrım yapıldığı takdirde Kanunun 5 nci maddesine dayanılarak tazminat ve hak kaybına yol açan nedenlerin giderilmesi istenebilir.İşverenin borçlarına pek çok örnek daha verilebilir.Ama yazımızın anlaşılır ve net olması bakımından işverenin başlıca bu borçlarını saymayı uygun görüyoruz.